అర్జెంటీనా మూలం : మెతిల్దే హరారే
ఆంగ్లాను వాదం : రిచర్డ్‌ స్కాఫ్‌
తెలుగు : సుజాత వేల్పూరి
నగరమంతా ఒక అశాంతి నెలకొంది. సిటీ బస్సుల్లో రోజువారీ తిరిగే ప్రయాణీకులూ పరస్పరం చూపులు తప్పించుకుంటున్నారు. కొంచెం కొంచెంగా భయం అందర్నీ ఆవహిస్తోంది. సిటీ అంతా ప్రదర్శనలు చేయాలని సాయంత్రానికి పిలుపు వచ్చింది.
బస్టాప్‌ నుంచి దాదాపు పరిగెత్తుకుంటూ స్కూల్‌ గ్రౌండ్‌ చేరుకుంది ఆనా. విద్యార్థులంతా ఒక్కొక్కరే గ్రౌండ్‌కి చేరుకుంటున్నారు. ర్యాలీ మీటింగ్‌ ఎక్కడ మొదలవుతోందని అడిగితే, ఎవరో ఫస్ట్‌ఫ్లోర్‌లో అని చెప్పారు. గబగబా పైకి చేరుకుని, అక్కడ తన లాయర్‌ ఫ్రెండ్‌ని కలుసుకుంది.
''ఇవాళ్టికి ఆ హత్యాకాండ జరిగి రెండేళ్ళు. ఇవాళైనా మనం గొంతెత్తకపోతే, ఆ సంఘటనని అందరూ పూర్తిగా మర్చిపోతారు. అందరూ గుర్తుంచుకోవాలి. ఆ పదహారు హత్యలనీ మనం అలాగే వదిలేస్తే, ఇప్పటికైనా మనం న్యాయంకోసం నోరెెత్తకపోతే, ముందు ముందు ఎన్ని ఘోరాలైనా జరుగుతాయి. ఇవాళ ఒక కొత్త తరం న్యాయంకోసం గొంతెత్తి వీధుల్లోకి నడుస్తోంది'' ఖంగుమంటోంది ఆమె గొంతు.
ఒక కొత్త తరం!!
ఆనా ఈ ప్రదర్శనలో పాల్గొని, తన కొడుకుతో పాటు మార్చ్‌లో నడవాలని నిశ్చయించుకునే వచ్చింది.
మీటింగ్‌ హాల్లోకి అడుగుపెట్టేసరికి అక్కడ విద్యార్థులంతా మార్చ్‌కి సిద్ధంగా కనపడ్డారు. కొద్దిగా ఆందోళన కనపడుతోంది. వాళ్ళలో కొందరు మరీ పన్నెండు పదమూడేళ్ళ పిల్లలు.
చేతుల్లో ప్లకార్డులు, బ్యానర్లు ఉన్నాయి. కొడుకు ఎక్కడున్నాడో కనిపెట్టగలిగింది ఆనా. నీలిరంగు కళ్ళు, తెల్లని పాల బుగ్గలపై ఎర్రని చిన్న చిన్న మచ్చలు. వాళ్లమ్మ వస్తుందని వాడికి తెలుసు, అందుకే ఆమె ఎక్కడుందో చూసే ప్రయత్నం వాడు చేయలేదు.
తన ఫ్రెండ్‌ కొడుకు కనపడ్డాడు. కళ్ళ చివరల నుంచి వాడు ఆనాని గమనించాడు గానీ, పలకరించాల్సి వస్తుందన్నట్టు, మొహం తిప్పేశాడు. నవ్వుకుంది ఆనా. వాడు పొట్టిగా మరుగుజ్జల్లే, బ్లూ జాకెట్‌కి అతుక్కుపోయి చిన్నగా ఉన్నాడుగానీ చాలా సీరియస్‌గా ఉంది మొహం. వాడిని దగ్గరకు తీసుకుని, గాఢంగా ముద్దాడాలనిపించింది.
మొదటిసారి, ఒక మంచిపని కోసం ఈ పిల్లలంతా ఒకచోట చేరారు. ఒక సామూహిక హత్యాకాండని నిరసించడానికి. మొదటిసారి కావడంతో వాళ్లలో కొంత భయం కనపడుతోంది.
ఆ హత్యాకాండలో చనిపోయిన వ్యక్తి భార్య ర్యాలీలో మాట్లాడింది. ఆ పిల్ల ఎంత చిన్నదంటే, అక్కడి విద్యార్థుల్లో ఆమె ఒకరని పొరబడేంత చిన్నది.
''వాళ్ల కోసం ఒక నిమిషం మౌనం పాటించమని నేనడగను. వాళ్లకోసం ఒక నిమిషం చప్పట్లు కొట్టమని మాత్రం అడుగుతాను. మన నిశ్శబ్దంతో, నిర్లక్ష్యంతో వాళ్ల కర్మానికి వాళ్లని మనం వదిలేయం'' అంటోందామె.
అందరూ వరసగా నిలబడ్డారు. ముందు వరసలో కొందరు అమ్మాయిలు, అబ్బాయిలు ప్లకార్డులు పట్టుకుని నడవగా.. మిగతా వాళ్ళు వాళ్లని అనుసరించారు.
ఆనా మునివేళ్ళ మీద నిలబడ,ి ఒక గంతువేసి చూసింది గానీ కొడుకు ఎక్కడున్నాడో కనపడలేదు.
స్కూల్‌ నుంచి బయటపడి ముందుకు నడుస్తుండగానే సన్నగా జల్లు మొదలైంది.
కుంటుతూ ఒక ముసలామె, ఆమె వెనుకే మనవడు వచ్చి కలిశారు.
''అమ్మా, కొంచెం చేయి పట్టుకోనీ తల్లీ, ఈ దార్లో పరిచిన రాళ్ళమీద అడుగులు జారిపోతున్నాయి'' ఆనా మోచేయికి లంకె వేసి పట్టుకుందామె.
ఆమె అవతలి చేయి పట్టుకున్న మనవడు గబగబా అడుగులు వేస్తూ ఆమెతో సమానంగా నడవటానికి ప్రయత్నిస్తున్నాడు. ఇద్దరూ కొద్ది కొద్దిగా వెనకబడి చివరి లైన్లో ఉండిపోయారు.
''మేము వెనకబడిపోతున్నాంలే, ఈ చిత్తడి వల్ల కాలు మరింత నొప్పిగా ఉంది. నువ్వు వెళ్లమ్మా, మేమిద్దరం ఎలాగో వస్తాంలే'' అందామె. చీకటి పడింది. మరో పక్క వాన జల్లు.
వాళ్ళని అలాగే వదిలేసి ముందుకు వెళితే, వాళ్ళు గుంపుతో విడిపోయి ఒంటరి వాళ్లయిపోతారనే భావన కష్టంగా తోచింది ఆనాకి. ఏం చేయాలో తెలీటం లేదు. ఆ సన్నటి వాన జల్లులో వీధి దీపాలు పేలవంగా వెలుగుతున్నాయి.
అకస్మాత్తుగా వెనకనుండి ఒక చురుకైన కాంతి కిరణం దార్లోని నున్నటి రాళ్ల మీద పడి మెరిసింది. ఆ వెలుగేమిటో అర్థమై, ఆనా వెన్నులో సన్నగా వణుకొచ్చింది. వెనక్కి తిరిగి చూసే సరికి అనుమానం నిజమైంది.
ఒక పోలీస్‌ కారు నెమ్మదిగా స్థిరంగా వాళ్లని అనుసరిస్తోంది. వీళ్ళ ముగ్గురికీ పదిహేను ఇరవై అడుగుల దూరంలో ఉందది.
''నానమ్మా, నానమ్మా'' కుర్రాడు ఆమె చేతిని గట్టిగా పట్టుకుని అతుక్కుపోతూ భయంతో వణికిపోతూ గొణిగాడు.
కాలు ఈడుస్తూ ఆమె నడక సాగించింది ఏమీ జరగనట్టే. వాడు తల పూర్తిగా వెనక్కి తిప్పకుండా పోలీస్‌ కారుని చూస్తూ, నాయనమ్మ చొక్కా చేతిని కొద్ది కొద్దిగా లాగుతూ అన్నాడు. ''నానమ్మా, నాకు భయ మేస్తోందే''
ఏం చేయాలో పాలుపోవడం లేదు. ముసలామె చేతిని పట్టుకుని నడిపిస్తూ, రెండో చేత్తో గొడుగు పట్టుకుని, వెనకాల పోలీస్‌ కారు వస్తూనే ఉందో లేదో గమనిస్తోంది ఆనా.
ముసలామె అదేమీ పట్టించుకోలేదు. ఆనా కల్పించుకుంది.
''అమ్మా, మీ మనవడు చాలా భయపడుతున్నట్టున్నాడు''. ''అవును, గమనించాలే. ఎదువార్తోకి పోలీసులంటే ఇష్టం లేదు. భయం''
ఆ క్షణంలో ఆనాకి కూడా భయమేసింది. వాడిని వూర్కోబెట్టాలని ప్రయత్నించింది.
''ఏం ఫర్లేదు. ఈ మార్చ్‌ న్యాయబద్ధమైంది. దీనికి పోలీసుల అనుమతి కూడా ఉంది. ఇక్కడ ఏమీ జరగకుండా అంతా సాఫీగా జరిగేలా చూసేందుకే ఆ కారు వస్తోంది. భయపడక్కర్లేదు'' అంది.
తన మాటలు తనకే తెలివి తక్కువగా అనిపించాయి.
''నీ పేరేంటి?''
''ఎదువార్తో''
''ఇంటిపేరు?''
''నా పేరు ఎదువార్తో''
ముసలామె ఆనాకేసి తేరిపార చూసి, స్థిరంగా ముందుకు చూస్తూ నడుస్తూ చెప్పింది.
''ఎదువార్తో అమ్మా నాన్నా జైల్లో ఉన్నారు. వాళ్లని అరెస్ట్‌ చేసినపుడు పోలీసులు వీడిని కూడా తీసుకుపోయారు. వాళ్ళని వ్యాన్‌ ఎక్కించబోయే ముందు వీళ్ళ ఇల్లంతా చిందర వందర చేశారు. అరుపులు, కేకలు చాలాదూరం వరకూ వినపడ్డాయని ఇరుగుపొరుగు వాళ్ళు చెప్పారు. పోలీస్‌ స్టేషన్‌లో వీడి ముందే వాళ్లని నానా హింసలూ పెట్టారు. అలా చేస్తే వాళ్ళు ఏదైనా మాట్లాడతారని. రెండురోజుల తర్వాత ఎదువార్తోని వదిలిపెట్టారు. అప్పటి నుంచీ వాడికి పోలీసులంటే భయం. వాళ్లవైపు చూడ్డానికి కూడా ఇష్టపడడు. వీడి అమ్మానాన్నలను కొత్త జైలుకు బదిలీ చేశార్లే ఇప్పుడు''
తను స్పృహ తప్పి పడిపోతానేమో అనిపించింది ఆనాకి
ఒక పక్క వాన కురుస్తూనే ఉంది. అంతా నడుస్తూనే ఉన్నారు. పోలీస్‌ కారు వెనకగా వస్తూనే ఉంది.
''నానమ్మా, పద. ఇక్కడి నుంచి వెళ్ళిపోదాం మనం''.
తనకి చెమట్లు పడుతున్నాయా లేక అది వర్షం నీరా అర్థంకావడం లేదు.
ముసలామె కుంటుతూ అడుగులు వేస్తూ అంది ''నీకు భయమేస్తోందని నాకు తెల్సు నాయనా. నాకూ భయంగానే ఉంది. అయినా సరే, మనం ఈ ప్రదర్శనను వదిలి వెళ్ళేది లేదు''.
నడుస్తూనే ఉన్నారు ముగ్గురూ ఎక్కడా ఆగకుండా. ఎదువార్తో భయం కొద్దిగా తగ్గినట్టు కనపడుతోంది. కానీ అది లోలోపల గుచ్చుతూ వెంటాడుతూ ఇంకా ఆ చుట్టు పక్కలే తచ్చాడుతోంది.
ఆనాకి నెమ్మదిగా తను మామూలు మనిషవుతున్నట్టు తోచింది. ముసలామె చేయి పట్టుకు నడిపిస్తూనే ఆమె చెప్పే మాటలు వింటోంది.
''మనం ఇక్కడి నుంచి ఎందుకు వెనుదిరగ బోవడం లేదో చెప్తా విను. ఈ మార్చ్‌లో నడుస్తున్న వాళ్లంతా చాలా చిన్న పిల్లలు. వాళ్లకి కూడా భయం వేస్తోంది. అయినా వాళ్ళు వెనుదిర గట్లేదు. ఎందుకో తెల్సా ఎదువార్తో? ఎందుకంటే భయం కంటే అన్యాయాన్ని సహించడం కష్టం గనుక.
మన 16 మంది మిత్రుల్నీ ట్రెల్యూ (అర్జెంటీనా) సిటీలో మూకుమ్మడిగా చంపి, ఇవాళ్టికి రెండేళ్ళు. ఇంతవరకూ దాని గురించి ఏమీ తేల్లేదు. పోరాడుతున్న మీ అమ్మానాన్నా జైల్లో ఉన్నారు. నానాహింసలూ పడ్డారు వాళ్ళు. తిరిగి ఒక్కమాట కూడా మాట్లాడలేదు. అంత మంచివాళ్ళు. ఇవన్నీ ఘోరమైన అన్యాయాలు నాయనా! ఇవన్నీ చూసి, ఇంతకంటే ఘోరమైన పరిస్థితులు రాకుండా ఉండేందుకే, ఇవాళ వీళ్లంతా కదిలారు. మనకీ న్యాయం కావాలి. వీళ్ళని వదిలేసిపోము మనం.
ఎదువార్తో,! వెనక్కి తిరిగి చూడకు నువ్వు. ముందుకే నడువు. మీ అమ్మానాన్నా జైలు నుంచి విడుదలై ఉండుంటే, వాళ్ళే నిన్ను ఇక్కడికి తీసుకొచ్చి, ఈ పిల్లలతో కలిపి నడిపించేవాళ్ళు. ఒక పాట పాడు నాన్నా. ఈమెకు ఒక పాట నేర్పుదామా? పాట పాడితే తేలిగ్గా ఉంటుంది నీకు''.
ఆనాకి వాళ్ళతో కల్సి పాట పాడాలో, గట్టిగా ఏడవాలో అర్థం కాలేదు. శక్తి అంతా జారిపోతున్నట్టు తోచింది. ముసలామె ఇది గ్రహించి, ఆనా చేయి పట్టుకుంది. మరో చేత్తో మనవడిని పట్టుకుని, ముందుకు నడుస్తూ మెత్తని స్వరంతో పాట ప్రారంభించింది. వాన ఆగింది. ప్రదర్శన కారులు కూడా కొద్దిసేపు ఆగారు. వెనుక నుంచి గుచ్చుతోన్న పోలీసుకారు లైట్‌ మాయం కావడంతో హాయిగా ఊపిరి పీల్చుకున్నారు.
ఎదువార్తో నానమ్మ చేయి వదిలి, గంతులు వేస్తూ పాడటం మొదలుపెట్టాడు. ''ట్రెల్యూలో మా తిరుగుబాటు వాళ్లు తప్పక చూసేరు. వాళ్ళు తప్పక చూసేరు''.
''ఎన్నడూ మరిచిపోము, ఎపుడూ క్షమించం'' అని అర్థం వచ్చే పాట అది.
వాడి నుంచి చూపు మరల్చలేకపోతోంది ఆనా. వాడి చిట్టిబుర్రలో ఏ ఆలోచనలు సాగుతుంటాయి? ఆ గోధుమరంగు వంకీల జుట్టు పర్చుకున్న ఆ బుర్రలో? వాడి భయం పెద్దయ్యాక కూడా ఉంటుందా? వాడికి భవిష్యత్తులో ఏం జ్ఞాపకాలు మిగులుతాయి? వాడు బతికి బట్టగట్టాలంటే వాడికి ఏ జ్ఞాపకాలు అండగా ఉంటాయో''.
నానమ్మ మాటలతో తెప్పరిల్లింది.
''ఎదువార్తోని ప్రతి వారం జైలుకు తీసుకెళ్తాను. చెరో జైల్లో ఉన్నారు కదా! ఒక ఆదివారం అమ్మ దగ్గరికి, మరో ఆదివారం నాన్న దగ్గరికి తీసుకెళ్తాను. అదృష్టవశాత్తూ వాళ్ళు రాజధానికి దగ్గర్లో ఉన్న జైళ్ళలోనే ఉన్నారు. కొంతమంది పిల్లలు వాళ్ళ అమ్మానాన్నల్ని వెంట వెంటనే చూడలేరు. వాళ్ళున్న జైళ్ళు అంతంత దూరాల్లో ఉన్నాయి. ఒకటి ఉత్తరాన మరోటి దక్షిణాన. చాలా ఖర్చుదారీ పని, అక్కడికి ప్రయాణం అంటే.
అమ్మానాన్నల్ని చూసినపుడు నీకెంత సంతోషంగా ఉంటుందో ఆమెకి చెప్పు ఎదువార్తో. ''మొన్న కొత్త సంవత్సరానికి వీడిని లోపలికి వెళ్ళి అమ్మని కౌగిలించుకోనిచ్చారు. చాలా ప్రత్యేకం అది. మేమంతా కన్నీళ్ళు పెట్టుకున్నాం. అన్నిటికంటే కష్టమైన పని. పది నిమిషాల తర్వాత వీడ్కోలు పలకాల్సి రావడం. అమ్మని ఆలింగనం చేసుకోడం ఎంతో గొప్ప విషయం కదా! ఎదువార్తో?''
గంతులేస్తూనే తలూపాడు ఎదువార్తో. ఇపుడు వేరే పాట పాడుతున్నాడు.
''ఎందుకంటే మామూలుగా ఈ జైలు కలయికలు, అద్దాల కిటికీకి చెరోవైపూ ఉండి, మైక్రోఫోన్‌ల సహాయంతో జరుగుతాయి. కొంతమంది పిల్లలు వాళ్లమ్మ టీవీలో కనపడుతోందనుకుంటారు. కొంతమంది అమ్మకి కాళ్ళు లేవనుకుంటారు. మరికొంత మంది పిల్లలు నానమ్మల నుంచి అమ్మమ్మల నుంచి తప్పించుకుపోయి, ఆ అద్దాల కిటికీ తలుపుల్ని గుద్దుతారు. కోపంగా పోలీసుల వల్ల ఈ జైళ్ళు ఇలా తయారయ్యాయి. ఏం చేయగలం? మెషిన్‌గన్లు పెట్టుకు తిరిగే ఈ పోలీసులను ఎదిరించే శక్తి మనకెక్కడ ఉంది?
నేను చెప్పిందంతా ఎదువార్తోకి అర్థమైంది. మొదట్లో ఆ వేలాడే మైక్రోఫోన్‌ ఏమిటో వీడికి అర్థంకాలేదు. ఇప్పుడు అర్థం చేసుకున్నాడు. అవతలి వాళ్ళు మాట్లాడ్డం పూర్తయ్యే దాకా వేచి ఉండి, బటన్‌ నొక్కి తను మాట్లాడతాడు. చాలా తెలివైనవాడు అని ఆమె చెప్పింది.
ప్రదర్శన మెయిన్‌రోడ్‌కి చేరి కాసేపైంది. ఆనాకి ఒంట్లో నలతగా ఉన్నట్టనిపిస్తోంది. ఎదువార్తో ఏదో గ్రహం నుంచి దిగి వచ్చిన వాడిలా అబ్బురంగా కనిపిస్తున్నాడు. ఊరేగింపు ఆగింది. అందరి చేతుల్లో ప్లకార్డులు కదలడం ఆగిపోయాయి. పాటలు వినపడటం లేదు.
వింతైన నిశ్శబ్దం ఆవరించింది అంతటా.
ఆనా వాడికేసి చూసింది. వాడు మొండిగా నిలబడ్డాడు కానీ వాడి అణువణువునా ఏదో ప్రమాదం జరగబోతోందనే సంకేతం ప్రసరించింది.
సడన్‌గా గ్యాస్‌ బాంబు పేలింది.
జనమంతా వెనక్కి పరిగెత్తడం ప్రారంభించారు. ముసలమ్మ మనవడి చేయి పట్టుకుని పరిగెత్తింది. ఇద్దరూ రోడ్డు పక్కగా పడిపోయారు. అంతా క్షణంలో గందరగోళంగా మారింది.
ఆనా అక్కడి నుంచి తప్పుకుని, కొద్ది దూరంలో ఉన్న బార్‌లోకి వెళ్ళి కూర్చుంది అంతా సద్దుమణిగేంత వరకూ.
కొడుకు క్షేమంగానే ఉన్నాడని తనకి తాను నచ్చజెప్పుకుంది.
అంబులెన్స్‌ సైరెన్‌గానీ, ప్రదర్శన కారులతో నిండిన పోలీసు వాహనాలు కానీ వినపడలేదు, కనపడలేదు.
జనాల్ని బెదరగొట్టడానికి పోలీసులు చేసిన పని అన్నమాట.
ఆనా ప్రదర్శనకారుల దగ్గరికి వెళ్ళింది. కొద్దిమంది మాత్రమే మిగిలి ఉన్నారక్కడ.
వారి చుట్టూ నిశ్శబ్దంగా నగరపు కాఠిన్యం, పట్టలేని క్రోధం, చీకటి రాత్రి ముప్పేటగా ఆవరించాయి.
ఇంటికి వెళ్లాలని నిర్ణయించుకుంది ఆనా.
అకస్మాత్తుగా ఎవరో పిలిచారు.
''మేడమ్‌, ఓ మేడమ్‌ మేమిక్కడున్నాం''.
ఎదువార్తో గొంతు అది.
హమ్మయ్యా!!వాళ్ళు క్షేమంగానే ఉన్నారు.
ఆనా తిరిగి చూడదల్చుకోలేదు. నానమ్మనీ, ఎదువార్తోనీ చూసే ధైర్యం ఆమెకి లేదు. ఆమెకిప్పుడు జైళ్ళంటే భయం వేస్తోంది. నానమ్మలాటి వాళ్ళున్నారని మరో పక్క కొద్దిపాటి ధైర్యం.
ఆ హింస, కేకలు, నిరాశలో కూరుకుపోయిన పిల్లలూ ఇవన్నీ అంటే ఆమెకిప్పుడు భయం. తన మెదడులో ఇవన్నీ జ్ఞాపకంగా మిగిలిపోతాయేమో అని ఆమెకి భయం వేస్తోంది.
వడి వడిగా అక్కడి నుంచి అదృశ్యమైంది ఆనా.
